نەوزاد چیمەنی*




ناوه‌ڕاستی مانگی(۱۰)ی ساڵی(۱۹۸٦) سوپای داگیركەری بەعسی فاشی، لە چەندین قۆڵەوە هێرش و پەلامارەكانی چڕكردبوو بۆسەر ناوچە رزگاركراوەكانی شۆڕش له‌ دۆڵی جافایەتی و شارباژێڕی لانكەی شۆڕش و پێشمەرگە..
ئێمە تیپی(۲۱)ی كەركووك و(۲٥)ی خاڵخاڵان چەندین شەو و رۆژ لە بەرزاییەكانی قوتەی حەسەن بەگ و دامێنی گوندی وڵاخلو لە شەڕ و بەرگریدا بووین، دەیان هێرشمان تێكشكاندبوو هێرش و تۆپبارانی رژێم هێندە سەخت و چڕبوو شكی نابەم تاشەبەردێك مابێ و فیشەك و پارچەی هاوەنی(۱۲۰ملم) و (۸۲ ملم) و كاتوێشای بەرنەكەوتبێ! بەجۆرێ رۆژ نەبوو پێشمەرگەمان شەهید و بریندارنەبێ لەوانە شەهید"عه‌لی شوانی" و شەهید"ئیبراهیم كڵاوقوتی" فەرماندەی ئەوبەرەیەی شەڕ هەڤاڵ كاك"عەلی بچكۆل" بوو. سەرپەرشتیاری هەردوو تیپ، كاك"سیروان كوێخا نه‌جم" و كاك"شۆڕش قەرەهەنجیری" بوون.
چەند رۆژێك بوو كاك"مەلا ئاراس" فەرماندەی قارەمانی تیپی(۲۱) بریندارببوو، فەرماندەی كەرتەكان كاك"هیوا چیمەنی" و كاك"سەربازی مام حسێن" و كاك"حاجی هەڵمەت" بوون لە تیپی(۲۱)ی كەركووك، دوای پتر لە نیومانگێك كەرتی(٤)ی جەباری هاتن و وتیان ئەركی پاراستنی قوتەی حەسەن بەگ بەئێمە سپێردراوەو ئیتر ئێوە بكشێنەدواوەو پشوویەك بدەن، ئێمە ئەركی تازەمان وەرگرت لە دامێنی گوندی وڵاخلو، ئێوارانێك "عەلی بچكۆل" فەرماندەكانی راسپارد هێزێكی(۱٥) كەسی لە ئێمەو هێزێكیش لە تیپی(۲٥)ی خاڵخاڵان سەرشاخ بكەوین بۆ پشتیوانی لە كەرتی (٤)ی جەباری.
هێزەكەی ئێمە لە كەرتی(۳) بەفەرماندەیی كاك"سابیر خلەگەڕی" بەداخەوە ناوی هەموو پێشمەرگەكانم بیرنییە، ئەوەی لەیادمە، كاك"سابیر خلەگەڕی و لەتیف بنەیی و حه‌مید گوڵمكەوەیی و دارای بیرەسپانی و هەورازی فه‌خره‌دین گلی و حه‌مە شكور كڵاوقوتی و جەباری قادر لەشكری و ئیسماعیل حه‌مید عه‌بدولكه‌ریم چیمەنی و  بەنده‌، نەوزاد چیمەنی" و چەندین  پێشمەرگەی تر ئێستا ناویانم لە یادنییە.
ئێمە سەعاتێك رۆژی مابوو چووینە سەرشاخ و شوێنی دیاریكراو یەعنی بەدرێژایی زنجیرەی چیای حەسەن بەگ بەمشێوەیە دامەزراین، خاڵی یەكـەم كەرتی(٤)ی جەباری، خاڵی دووەم، كەرتی دووی تیپی(۲٥)ی خاڵخاڵان، خاڵی سێیەم، كەرتی(۳)ی تیپی(۲۱)ی كەركوك. ئێوارەیەكی زۆر بێدەنگ و زۆر ئارام لەو ئارامییەدا هەستمان بەترس دەكرد، رۆژانی تر بەچركە دەنگی هاوەن و دۆشكاو كاتیۆشامان لەگوێ نەدەبڕا وەلێ ئەمڕۆ ئەڵێی ئێرە هەسارەیەكی تره‌!
كاتژمێر(۱۰)ی شەو لە هەموولایەكەوە تەقە دەستی پێكرد لە كارێزەو سوورە قەڵات بەئاراستەی حەسەن بەگ لە ماوەت و لە چوارتاو لە تەواوی ئەو دۆڵە بەهەموو چەكێك گولەی ئاگردار دەتەقێنراو ئاسمان بەتەواوی سوورببوو، ئێمە هەرئێوارە سەنگەرمان قائیم كردبوو بۆ بەرگریی و شەڕ.
كات(15-11) یازده‌و چارەكی شەو، لە پێشمانەوە بەدیوی ماوەتا دەنگە دەنگ پەیدابوو كاك سابیر فەرمانی كرد كەس تەقە نەكات هەتا دێنەبەردەستمان، كه‌ هاتیشن بەبێ خەم به‌سه‌ر شاخدا سه‌رده‌كه‌وتن وایان دانابوو كەسی لێ نەبێ، وەختێك كاك سابیر فەرمانی كرد لێیاندەن دەیان كەسیان لەو شاخە هەزار بەهەزارە هەڵدێران دوای(۲۰) خولەك دیسان هێرشیان هێنایەوە سەرمان، ئەوجارەش تێكشكێنران لەوكاتەدا ئێمە لەشەڕدا بووین ئەو هێزەی لە پێشی ئێمەوەبوون بەئاراستەی حەسەن بەگ لەپشتی ئێمەوە پاشەكشەیان دەكرد، بەبێدەنگی و بەبێ ئەوەی هیچ بەئێمە بڵێن! یەك لە هاوڕێكانی ئێمە بەفەرماندەی ئەو هێزەی وت:
"كاك ......... بۆكوێ دەچن چی بووە؟
له‌وه‌ڵامدا وتی:
"هیچ لە جێی خۆتان بن".
ئێمە لە شوێنی خۆمان ماوینەتەوە ئه‌گه‌ر به‌هه‌ڵه‌دا نه‌چووبم زۆروكه‌م سەعات دووی شه‌و بوو، ‌دیسان دونیا كپ و بێدەنگە لە هیچ لایەكەوە دەنگی تەقە نییە وەختێك لە سێ لاوە هێرشمان كرایەسەر واتا لە دیوی ماوەت لە دیوی وڵاخلو واتا لەپشتی خۆمانەوەو لە شوێنی كەرتی(٤)و برادەرانی خاڵخاڵانەوە ئیتر تێگەیشتین لەوەی هیچ هێزێكی خۆمان لەم دەورە نەماوەو هەر ئەوسا كە وتیان لەجێی خۆتانبن هەموویان پاشەكشەیان كردووە! بەسێ لادا تەقەمان دەكرد هێشتا كاك سابیر لەجێی خۆیدایەو سەیری هەموولایەك دەكات وەكو بڵێی چاوەڕێی پێشنیاری كەسێكمان بكات بۆ كشانەوە، نازانم كاك لەتیف یان كاك حه‌مە شكور بوو، وتی:
"كاك سابیر واگیراین چی بكەین".
پێیووت:
"یەك لەدوای یەك بەبێ شڵەژان وەرن بەوئاراستەیەدا بڕۆن".
راستی یەك باریكە رێگەمان لە پێشمابوو بەوێدا دەرباز بووین، بەڵام چـۆن!؟ ئه‌و ده‌رچوونه‌ هەر بەقسە خۆشە، نازانیت له‌وكاته‌دا یەك مەتر رێگەت لێدەبێ بەهەزار مەتر، هەرچی دەكەیت تەواونابێ، نزیكەی(۳۰۰) مەترێك بەڕاكردن و خۆنووشتانەوە دواتر هەستمان كرد لە ژێـر كاریگەری چەكەكانی دوژمن دەرچووین جێیەكە شاخ و نشێوە ئێمە بەرەو نشێو دەچین ئەوانیش لە بەرزاییەكان جێگیربوون. دوای بڕینی نزیكی(۲۰۰۰) دوو هەزار مەتر رێگە، گەیشتینە كۆنە بارەگاكانی موجاهیدی ئێران لە نێوان وڵاخلو گەڵاڵە، لەوێ بە ئەسپایی دەنگیان داین:
"كێن زەلام؟".
"وتمان پێشمەرگەین".
وتیان:
"تیپی كێن".
پێمانووتن:
"تیپی(۲۱)ی كەركوك".
وتیان:
"پانزە كەسەكەن".
وتمان:
"به‌ڵێ".
لە پڕ كاك عەلی بچكۆل هەستاو بەهەموو ده‌نگی هاواری كرد:
"بەقوربانتانبم هەمووتان هاتوون؟".
وتمان:
"بەڵێ".
دیاربوو كاك عەلی بچكۆل زۆر پەرۆشی ئێمەبوو، لەبەرئەوەی تاقە هێز بووین ئاگادارنەكرابووینەوە لەو دۆخە وێـڕای شكان و شەهیدبوونی كاك "شێخ وریا"ی فەرماندەی كەرتی(٤)ی جەباری و بەجێهێشتنی تەرمەكەی، بەڵام بەگەڕانەوەو رزگاربوونی ئێمە كاك عەلی بچكۆل زۆردڵی خۆشبوو، هەمان شەو لە هەمانكاتدا پەلاماری شاخی بالۆسەدراو گیرا تەرمی چەند شەهیدێك لەوێش بەجێ مابوو، لەگەڵ كاك عەلی بچكۆل و دەستەكەی بەرەو سەفره‌و زەرون چووین دونیا رووناك بوویەوە گەیشتینە مەرزی سەفره‌و نێو دوكان و بازاڕەكە بینیمان جەنابی"مام جەلال" لەپێشمان وەستاوە به‌وره‌یه‌كی پۆڵاینه‌وه‌ كه‌ ئیراده‌ی لێ ده‌باری، بەخێرهاتنی لێكردین نەختێ لە بەرپرسەكان تووڕەبوو دواتر دڵنەوایی كردین و فەرمووی:
"گرتیانەوە، گرتمانەوە، گرتیانەوە، ئەیگرینەوە".
دواتر هه‌ڤاڵ مام جه‌لال فەرمووی:
"ئەوشاخانه‌ ده‌بینن ئێمە وەكو ئەوانین، پته‌و خۆڕاگر، ئێمە شاخی بەرزوسەركەشەمان زۆرهەنە".
یەعنی بەو بەیانییە زووە هەموو قسەكانی فەلسەفە بوون، گیانی مام و هەموو شەهیدان شادو ئارام بێت، هەر لەوجێیە كاك "شێخ رەشید قەڵا" لەوێ بوو باوكی شەهید وریای كەرتی چوار، دیاربوو رۆژێ پێشتر بۆلای كوڕەكەی هاتبوو لەكاتێكدا شەهید ببوو تەرمەكەی لەسەر شاخی حەسەن بەگ بەجێمابوو بەداخەوە.
پێمخۆشه‌ ئه‌وه‌ش بڵێم، له‌م یاده‌وه‌رییانه‌مدا گه‌ر هەر كەموكوڕی و فەرامۆشكردنێك روویدابێت، دڵنیابن بەمەبەست نییە، ره‌نگه‌ بیرم هاوكارم نەبووبێ تاوەكو یەك بەیەك ناوەكان بێنم و رووداوه‌كان وه‌كو خۆی باس بكه‌م. هاوڕێیانم بەگەورەییتان بمبوورن.

_______
* پێشمه‌رگه‌ی دێرین له‌ تیپی(21)ی كه‌ركوك.