ئێمە بەگاڵتە و گەپ چەندینجار لە ژیانی خۆماندا دەستمان خستۆتە سەردەمی یەكتر و  وتوومانە "بتخنێكم؟" چاومان دەرپۆقیوە، هەناسەمان سواربووە، چونكە هەناسەمان بۆ نەدراوە. چی لەوە ئەستەمترە بۆ ماوەی چەند خولەكێك بەرزی(10) مەتر خۆڵ و وردە بەرد بچێتەسەر دەممان، بە تەنیا خۆمانیش نا، بەڵكو سروشتێكی دڵ رەق ئەوەبەسەر كۆمەڵە پێشمەرگەیەكی پارتیزاندا هاتووە كە دەیانەویست خاكی كوردستان بۆ خیانەتکاران و دوژمنان جێنەهێڵن..
یەكێك لەو كەسانەی لەو رووداوە رزگارى بووە، باس لەوە دەكات كە ئەو شوێنە ئەشكەوت نەبووە بەسەر ئەواندا رووخاوە بەڵكو كەندەڵانێك بووە، سروشت وایلێكردووە كە بە شێوەی ئەشكەوت پیشان بدرێ"حەمە سۆران" پێشمەرگە پارتیزان و رزگاربووەکەمان دواند و راستى کارەساتەکە چۆنە ئاوا بۆى گێڕاینەوە.
كاتێك ئێمە رۆیشتین هێشتا زۆربەی شاری وەزیران(كفری) لە شیرینی خەودابوون، باسی پەراوێزخستنی ئەم شارەمان دەكرد، لە پڕ پیاوێكی بەتەمەن بەسەر پاسكیلەكەیەوە بەدەركەوت. پرسیاری حەمە سۆرانمان لێكرد. ناونیشانی دوكانەكەی پێداین. دوای ماوەیەك هاوڕێكانی خۆمان هاتن و چووینەبەردەم دوكانەكەی حەمە سۆران كە ئێستا سەرقاڵی كاری خۆشنووسییە، ئەو گەڕابووەوە بۆ ماڵەوە. هەر لەگەڵ زەنگی تەلەفۆنەكەی وەڵامدایەوە. بەخۆشحاڵییەوە خوڵكی كردین بۆ ماڵەوە. رێگای ماڵى حەمە سۆرانمان گرتەبەر.
لەگەڵ دانیشتین وەكو هەموو ئەوانیدیکە گلەیی لەڕۆژگارهەبوو، ئەوجار هاتینەسەر ئەوەی ئێمە بۆ ئەوە هاتووین تاوەكو راستی"ئەشكەوتەكەی داری خلە" بزانین. ئەو وتى:
"من حەز دەكەم پێش هەموو شتێك ئەوە بڵێم ئەو شوێنە بەهیچ شێوەیەك ئەشكەوت نەبووە، بەڵكو كەندەڵانێكی گەورە بووە خەڵكی ناوچەكە پێیاندەگووت كونە كۆتر.."
ئه‌وجار ده‌ستیكرد بەگێڕانەوەی كارەساتەكە.

شەهید مەلا ئەحمەد كەلاری بڕیاری مانەوە دەدات

دوای ئەوەی تاوانی ئەنفال لەلایەن رژێمی بەعسەوە سەرجەم ناوچەكانی كوردستان و بەتایبەتی گەرمیانی گرتەوە، چەندین پێشمەرگە بڕیاریاندا نەچنە وڵاتانی دراوسێ بڕیاری مانەوەیاندا بۆ درێژەدان بە خەباتى پارتیزانی، شەهید مەلا ئەحمەد كەلاری نامەیەك بۆ سەركردایەتی دەنووسێت و دەڵێت:
"هەڤاڵان سڵاوێكی گەرم، من بەتەمای مانەوە و درێژەدانم بەخەبات و چۆڵنەكردنی ناوچەكە، ئەوەش بۆ كەسێكی وەكو من كەسەڵت و شارەزای تەواوی ناوچەكەم كارێكی ئاسانترە[1]" لەوێوە روودەكەنە شاخ و هەرد و دەشتەكانی گەرمیان درێژە بە خەبات دەدەن.

داری خلە

لە خۆرئاوای شارەدێی پێبازەوە درەختێك بەسەر بەرزاییەكەوە رواوە ئەوەش وایكردووە لەزۆر شوێنەوە دیار بێت، دەیان گوندی دەوروبەر بەپەنجە ئاماژەی بۆ دەكەن. ئەوە داری خلەیە. خەڵكی ناوچەكە نازانن ئەم دارە چۆن رواوە، مێژووەكەی بۆكەی دەگەڕێتەوە! ئەم دارە خەسڵەتێكی هەیە بەهیچ جۆرێك هیچ سەرچاوەیەكی ئاوی نزیكی نییە، كەچی بەردەوام سەوزە، دەیان ساڵە بۆتە سومبوڵی بەرگری، بەتایبەتی دوای ئەوەی كارەساتی ئەشكەوتی داری خلە زیاتر كەوتە سەرزاران. حەمە سۆران دەڵێت:
"چەند رۆژێك پێش كارەساتەكە ئێمە لە كونە كۆتر دانیشتبووین زۆر بەوریایەوە مامەڵەمان دەكرد، چونكە دوژمن خەریكی كێوماڵی ناوچەكە بوو. بەشوێن ئەو پێشمەرگانە دەگەڕان كە پارتیزان بوون و لە ناوچەكە مابوونەوە، هەموومان خۆمان گرمۆڵە كردبوو، هەریەك لە ئاستی خۆیەوە سەرقاڵی ئیشی خۆی بوو، لە پڕ وەكو ئەوەی دڵمان هەواڵی دابێت، هاتینەسەر باسی ئەوەی ئەگەر رووخا بەسەرمانا چی بكەین؟ ئەوجار باسی ئەوە كرا چەند ساڵێك لەمەوبەر چەند پێشمەرگەیەكی شیوعی لە ناوچەكانی قەرەداغ ئەشكەوتێك بەسەریاندا داڕوخابوو، ئیدی هەریەكەو بەجۆرێك رێگای قوتاركردنی باسدەكرد، لەوساتەدا چەند وردە بەردێك لە دەوری كەندەڵانەكە هاتنەخوارەوە، بەڵام ئێمە گوێمان پێنەدا، چونكە جاری یەكەم نەبوو وردە بەرد غلۆربێتەوە.."

شەهید رەحیم

"هونەر شەهید حەسەن ئای ئای" كە یەكێك لە شەهیدەكانی ئەشكەوتی داری خلە مامێتی سەبارەت بەو كارەساتە دەڵێت:
"دوو مامم پێكەوە بوون، ئەوان لە ئەشكەوتەكە دەرچووبوون، بەرەو گوندێكی نزیكی ئەشكەوتەکە بەمەبەستی دابینكردنی پێداویستی ژیانی رۆژانەی پێشمەرگەكان، بەڵام دوای دووركەوتنەوەیان لە ئەشكەوتەكه‌ بەمەودای چەند كیلۆمەترێك شەهید رەحیمی مامم دەڵێت ناوسكم ئازارێكی هەیە دەمەوێت بگەڕێمەوە بۆ كونەكۆتر، بۆیە دەگەڕێتەوە ئەوەش كۆتا گەڕانەوەی دەبێت.."

19ی شوباتی 1989

حەمە سۆران بەمجۆرە باسی رووداوەكە دەكات کە لەڕۆژی(19/2/1989)دا، روویداوە ئەو دەڵێت:
"دوای پرۆسەی ئەنفال زۆربەی پێشمەرگەكان كشانەوە بۆ سەر سنوورەكان و سنووری مەڵبەندی سێ بۆ بارەگاكانی یەكێتی لەو شوێنانەی كە ئەستەم بوون دەستی بەعسی پێبگات، بەڵام لە گەرمیاندا لەناوچەی تیپی 21 كە شێخ بزێنی و خاڵخاڵان و ناوچەی زێی لە كۆیە دەگرتەوە كۆمەڵێك پێشمەرگەمانەوە وەكو پارتیزانی كە زیاتر لە قۆناغی خۆحەشارداندا بوون و دوور لە گوندەكان لەهەردە و هەڵەت و شوێنە عاسییەكاندا خۆیان دەشاردەوە لە بنكەی تایبەتدا یان لە ئەشكەوت و كون و مەرجەدا كە خۆیان دروستیاندەكرد كۆمەڵێكیان لەناوچەی داری خلە و زاوت و رۆسەی شامار و براوەل مابوونەوە.."

كونە كۆتر

حەمە سۆران بەدەمهێنانی چاییەوە بۆ میوانەكان گووتی:
"ئەشكەوتی داری خلە لەناو گوندەكاندا پێیاندەگووت‌ كونە كۆترەكە، چونكە بووە شوێنی هیلانەی كۆترە كێوی. ئەو شوێنە نزیكەی سێ  مەتر پان و لە دەروازەی دۆڵ و تەنگەبەرەكەشەوە بۆ ژوورەوە نزیكەی 20 مەتر قوڵ بوو، نزیكەی(10 ) تا(15) مەتر بەرزبوون و دەستی پێنەگەشتووە، ئەشكەوتەكە دەكەوێتە سەرووی گوندی زاوت و رۆسەی شامارەوە بەدوری نزیكەی پێنج كیلۆمەتر دەكەوێتە باكووری خۆرئاوای ناحیەی باوەنوور و قەزای كەلارەوە و خۆر بەكەمی دەیگرت، ئەو شوێنەش بەرزاییەكە دۆڵ و كەند و تەپەوتلانی زۆرە و ئاو زوو كاری تێدەكات لەبەرئەوەی خاكەكەی رزۆكە و لە زیخ دروستبووە و زیخەكەش خۆی ناگرێت و كاتێ ئاو و باراناوی بەسەردادێت زووتر دەردەكەوێت بۆیە دۆڵەكانی قوڵە و بن كاچی زۆری لێدەركەوتووە، ئەوشوێنەش كە مەفرەزە نۆ كەسییەكەی شەهید مەلا ئەحمەدی تیابووە(500 ) تا(600) مەتر لەداری خلەوە دووربووە كە دارێكی بەڕووبووە لەسەر بەرزاییەك هەڵكەوتووە و لەهەموو لایەكەوە دیاربووە و ناو ئەشكەوتەكە وەكو دوو ژووری لێهاتبوو.."

ئەشكەوتە چۆن هەرەسیهێنا؟

حەمە سۆران بەجۆرێك ئەو رووداوە دەگێڕێتەوە كە دڵتەنگی لە چاوەكانی بەدیدەكەیت، لە پێناو ون نەبوونی مێژوو نەبێت ئەو باسانە هەرگیز ناگێڕێتەوە. ئەو دەڵێت:
"شەهید مەلا ئەحمەد كەلاری و شەهید سەلام لەسەر جێگەكەیان راكشابوون رادیۆکەیان بەدەستەوەبوو گوێمان لە هەواڵەكانی رادیۆی دەنگی گەلی كوردستان دەگرت كە هەواڵەكان كۆتاییهات كاتژمێر بوو بەپێنجی سەرلەئێوارە و ئەوكاتەش كاتی جیهازمان هەبوو لەگەڵ مەفرەزەكانیتردا، شەهید سەلام گووتی كاك سەید مەوعیدی جیهازە ناچی بۆ جیهاز؟ سەید محێدین جیهازەكەی هەڵگرت و بەپەلە كەوتەڕێ و بەمنى وت حەمە سۆران نایەی لەگەڵما منیش وتم بۆنا، وتی دەی چەكێك و دووربینەكە لەگەڵ خۆتدابێنە بابچینە سەرەوه، منیش چەكی یەكێك لە هاوڕێكانم هێنا و بیكەیسییەكەی خۆمم جێهێشت.."
حەمە سۆران دەڵێت:
"شوێنەكە نزیكەی(150) مەتر لە ئەشكەوتەكەوه دوورە، گەیشتینە  نیوەی رێ كاك سەیدیش جیهازی دەكرد و منیش بەدووربینەكە تەماشای دەوروبەرم دەكرد كاتژمێر گەشتە نزیكەی پێنج و نیو جیهازەكەی تەواوكرد و دووربینەكەی لە دەستم وەرگرت تەماشای دەوروبەری پێدەكرد شوێنێك سپیایی بوو دیاربوو بەفرباریبوو وتی نەوەك چادربێت بزانین ئاگر لەدەوروبەریدا نییە؟ هەر(10‌) هەنگاوێك لێم دووركەوتەوە من ئەوكاتە تەماشام دەكرد دەنگێك پەیدابوو دەنگەكە دەنگێكی ئاسایی نەبوو دەنگی هەرەس بوو ئاوڕمان دایەوە بەلای دەنگەكەدا تەماشامانكرد بەردوتەڵاشێك لە شاخەكە راستەوەبوو بەڕاكردن خۆمان گەیاندەوە شوێنەكەی خۆمان تەماشامانكرد بە بەرزی نزیكەی(10) مەتر زیخ و چەو كەوتبوەخوارێ و بەئاسانی دەستمان نەدەگەیشتە كونە كۆترەكان تا(10) خولەك بانگمانكردن و چووینەخوارەوە بەدۆڵەكەدا وتمان بەڵكو كەسێكیان دەرچووبێت؟ بۆ كارێك بێسوودبوو ئێمەش ئەو شوێنەمان بەجێهێشت.."

ئەوانەی لە ئەشكەوتەكە شەهید بوون كێ بوون؟

حەمە سۆران دەڵێت:
"دەستبەجێ زانیم ئەوان نەماون، بۆیە بەرەو ناوچەی زاوت و بەردەبەل بەڕێكەوتین تاوەكو سەرووی خۆمان ئاگاداربكەینەوە، مەفرەزەى ترمان هەبوو لەو دەوروبەرە، برادەرانمان دۆزیەوەو چی روویدابوو بۆمان گێڕانەوە! شەو گەڕاینەوە بۆ ئەشكەوتەكە. بەڵام بێسوودبوو، رۆژی سێهەم مەفرەزەكانی دیكەهاتن، بۆ هانامان، بەڵام ئەوانیش هیچیان پێنەكرا. بەتەواوەتی بێئومێد بووین، بەداخەوە سروشت هاوڕێكانی لێ ستاندم، ئەوانەی لەو ئەشكەوتە شەهیدبوون ئەم كەسانە بوون:
‌
‌1- شەهید مەلائەحمەد كەلاری.
2- شەهید مام حەمید مەجید.
3- شەهید دارا نارێنی.
4- شەهید سەلام.
5- شەهید نوری ناسراو بە(پۆڵا).
6- شەهید حەیدەر.
7- شەهید رەحیم.
ئەوەم بیرچوو ئەو مەفرەزەیه‌ی ئێمە نۆ كەس بووین تەنیا دوو كەسمان مایەوە، من و سەید محێدین بەداخەوە دواتر ئەویش شەهید بوو."

هێنانەوەی تەرمەكان[2]

بۆ ماوەی سێ ساڵ پێشمەرگە ناتوانن تەرمەكان لە ئەشكەوتەكەدا دەربهێنن تادوای راپەڕینەكە لە (1/11/1991) دوای كاركردنی بەردەوامی شۆفڵ بۆماوەی هەفتەیەك و دۆزینەوەی تەرمەكانیان لە مەراسیمێكدا تەرمەكانیان دەهێنرێنەوە بۆ گۆڕستانی كەلاری كۆن و لەوێدا دەنێژرێن، ئەوشتانەی لە ئەشكەوتەكەدا دۆزراونەتەوە بریتیبوون لە ژمارەیەك كتێبی جۆراوجۆر و مۆرێكی تیپی(55)ی قەرەداغ كە ئەوكات شەهید مەلائەحمەد فەرماندەی بووە و قەڵەمێكی پاركەری جاف و رادیۆیەكی بچووك و یەكێكیتری ناشناڵی یابانی كە شكاوبووە و شەش تفەنگی هەمە جۆری زامن نەكراو و یەك ئاڕبیجی و شەش تاقم و هەشت مەخزەنی چەند شانە و مەخزەنێكی پەرتەوازە و چەند لاقە مزەلیەكی شكاو و ژەنگخوارد و جیهازێكی راكاڵی بچووك و جامانەیەكی لولدراو و كڵاوێك و چەند تاكە گۆرەوییەك و تیرەو دەزوویەكی خاكی و(10) پاكەتە جگەرەی كیس و مقەبای جۆری بەغداد و تاقمی تەراش و گوێزان و مەقاشی شكاو لایتی گەورە و بچوك و شەش چەقۆ و حەربەی هەموو جۆری مشت شكاو و ژەنگن و شوشەیەك عەتری تانیوەپڕ و كترییەكی قوپاو و دووپەرداخ و قۆرییەكی شوشەی پەراش پەراش و دووكەوچك و شەش دەبەى زەمزەم و مەتارەی قوپاو و سێ رۆژژمێری شەهید مەلا ئەحمەد كە یاداشت و مێژووی پێشمەرگایەتی لە سەرەتای ساڵی(1987)ەوە تا (18/2/1989) تێدابووە.

نەبوونی مۆزەخانەیەك بۆ ئەوان

حەمە سۆران لە كۆتایدا گلەیی ئەوەی هەبوو هاوڕێكانی هەموویان پێكەوە نەنێژراون تاوەكو وەكو مۆزەخانەیەك سەیر بكرێن، ئەو دەڵێت:
"ماوەیەك لەمەوبەر بەهۆی زۆری باران و لافاوەوە هەندێك شت لە ئەشكەوتە باران رایماڵیبوو، یەكێك لەوانە بیكەیسییەكەی من بوو، لەلایەن شوانێكەوە دۆزرایەوە، بەداخەوە بەهۆی نەبوونی مۆزەخانەیەكی تایبەت بەوان رەوانەی مۆزەخانەی ئەمنە سوورەكەی سلێمانی كرا، رۆحی هاوڕێكانم شاد و بەهیوام كوردستان ئاوەدان بێت و ببینە خاوەن وڵاتێكی سیستمدار و خەڵكی تێیدا بحەسێتەوە."
سەرچاوەکان:

[1] ماڵپەڕی مەڵبەندی(11)ی رێكخستنی گەرمیان.
[2] ماڵپەڕی مەڵبەندی(11)ی رێكخستنی گەرمیان.