ئارام حسێن
بەشى سێیەم و کۆتایی
كه ده‌ڵێ گەر جارێك دڵی لێی ھێشا بێت داوای لێ بوردنی لێ ده‌كات، دواجار له كۆتایی نامه‌كه‌داو به‌وپه‌ڕی دڵ كراوه‌ییه‌وه دەستەكانی دەگوشێ و داوای سەركەوتن و گەشەكردنی بۆ دەكات20.
له بیره‌وه‌ریی هاوڕێكانییه‌وه راستی و دڵسۆزی ئه‌م تێكۆشه‌ره‌مان بۆ ده‌رده‌كه‌وێت، به‌گه‌ڕانه‌وه به‌ژیانی پێشمه‌رگایه‌تی ئه‌م كه‌سه‌دا، قۆناغێك به‌دیناكرێ كه ئه‌و به‌رپرسیارێتی له‌ئه‌ستۆدا نه‌بووبێت جا ئیتر به‌رپرسیارێتییه‌كه گه‌وره بووبێت یان بچووك. ئه‌وه‌نده دڵسۆزانه به‌رپرسیارێتییه‌كه‌ی بردووه به‌ڕێوه سه‌رنجی ده‌وروبه‌ری به‌لای خۆیدا راكێشاوه. ئه‌و هه‌موو كه‌سێكی دڵسۆز به‌خاك و نیشتمانه‌كه‌ی وه‌ك پێشمه‌رگه ته‌ماشا كردووه‌و به‌وكارانه‌ی بۆی كردوون راستی ئه‌و بۆچوونانه‌مان ده‌سه‌لمێنێ كه چه‌نده به‌دیسپلین بووه‌و ساتیك نادۆزیته‌وه له ژیانی ئه‌م تێكۆشه‌ره جددییه‌دا دڵسۆزیی نه‌نواندبێت به‌رامبه‌ر به‌پێشمه‌رگه، به‌رامبه‌ر به‌منداڵ و ژن و پیاوی گونده‌كان كه زۆربه‌یجار به‌هۆی ئه‌و ئابڵۆقانه‌ی رژێمی دیكتاتۆری خستبوویه سه‌ریان ده‌ستیان به‌هیچ خزمه‌تگوزارییه‌كه‌دا رانه‌گه‌یشتووه، ئه‌م تاچه‌ند پێویستییه‌كانی ئه‌وانی له‌به‌رده‌ستدا بووبێت خزمه‌تی كردوون.
ئه‌و هه‌ڵوێست و په‌رۆشییه‌ی هه‌روا له خۆڕا دروست نه‌بووه ئه‌گه‌ر خۆشه‌ویستی خه‌ڵك و شۆڕش و یه‌كێتییه‌كه‌ی له‌گه‌ڵدا نه‌بووبێت، هیچ كه‌سێك ناتوانێت ببێته خزمه‌تگوزاریی خه‌ڵك ئه‌گه‌ر وڵاته‌كه‌ی تا ئاستێكی باڵا خۆشنه‌ویستبێ و گومانی تێدا نییه ئه‌و وزه‌یه‌شی له هه‌ستی پۆڵاینی نه‌ته‌وه‌كەیی و نیشتمانه‌كه‌یه‌وه وه‌ر‌گرتووه. دكتۆر "فایه‌ق گوڵپی" كه ساڵانێكی زۆر پزیشكی شۆڕش بووه باس له دڵسۆزی ئه‌م پێشمه‌رگه‌و لێپرسراوه پاكه ده‌كات كه چۆن له شاخ سه‌رباری نه‌بوونی پێداویستییه‌كانی ژیان و به‌تایبه‌تی داوده‌رمانی پزیشكی، كه‌چی ئه‌و به‌هه‌موولایه‌كدا په‌لیده‌كوتی بۆ ئه‌وه‌ی نه‌هێڵێت خه‌سته‌خانه‌كه‌ی شۆڕش بێ ده‌رمان بێ و كۆسپه‌كانی به‌رده‌م خه‌سته‌خانه‌و پزیشكه‌كانی چاره‌سه‌ر ده‌كرد.
دكتۆر فایه‌ق گوڵپی، له ساڵیادی ئه‌و تێكۆشه‌ره راسته‌قینه‌یه‌دا، به‌باشی نه‌زانیوه بێده‌نگ ببێ و به‌رامبه‌ر به‌و دڵسۆزیی و كاره باشانه‌ی ئه‌نجامیداون كه‌مێك له‌سه‌ر ژیانی و هه‌ڵوێسته‌كانی دواوه، راسته ئه‌و نه‌یویستووه به‌درێژیی له‌سه‌ر ژیانی ئه‌و بووه‌ستێت، به‌ڵام مشتێ نموونه‌ی خه‌روارێكه و ئه‌وه‌ی ئه‌و له‌سه‌ر ئه‌و نووسیوێتی ره‌نگدانه‌وه‌ی كه‌سێكه كه تا دوا پله نیشتمانه‌كه‌ی خۆی خۆشویستووه‌و جێی متمانه‌ی هه‌ڤاڵه‌كانی بووه چ له شاخ و خه‌باتی پارتیزانی چ ئه‌و قاره‌مانانه‌ی له شاردا هه‌ڵسوڕێنه‌ر‌ی سه‌ره‌كی رێكخستن بوون. هه‌میشه به كه‌سێكی متمانه‌پێكراوی خۆیان زانیوه‌و پشتیان پێ به‌ستووه، بابزانین گوڵپی چۆن له‌سه‌ر فه‌رمان ده‌دوێ21:
"كاك جەبار فەرمان، یەك لە سەركردە سیاسی و سەربازییە بە دیسپلینەكانی ی.ن.ك بوو، پێش ئەوەی پەیوەندی بەهێزی پێشمەرگەوە بكات ئەندامێكی چالاكی كۆمەڵەی رەنجدەرانی كوردستان بووە، دوای كارەساتی ساڵی (١٩٧٥) دەستی بەچالاكی سیاسی كردووە، لەبەر چالاكی سیاسی، لەگەڵ شەهید شیهاب و شەهید جەعفەر و شەهید ئەنوەر و ژمارەیەكی تر لە هاوڕێكانی لەلایەن رژێمی بەعسەوە دەستگیركراو سزای زیندانیكردنی بەسەردا سەپێنرا.
ئەوەی من لە هاوڕێكانی كاك جەبار فەرمانم بیستبوو، سێ ساڵی ژیانی زیندانی بەوپەڕی ورەبەرزی و رووسوورییەوە بەسەربردووەو هەڵویستی قارەمانانەی نیشانداوە. دوای ئازادبوونی لە زیندان ساڵی(١٩٧٩) پەیوەندی بەهێزی پیشمەرگەی كوردستانەوە كردووە. سەرەتای ساڵی ١٩٨٢ كاتێك بڕیارمدا پەیوەندی بەهێزی پێشمەرگەی كوردستانەوە بكەم، رێكخستنی ناوشاری، كۆمەڵەی رەنجدەرانی كوردستان، تەزكیەی بۆ كردم، وتیان كە گەیشتیتە ناوچەی رزگاركراو، بە گوێرەی ئەو ناوچانەی تێیدا دەمێنیتەوە، دەتوانیت ئەو تەزكیەیە بدەیت بەو ناوانە، یەك لە ناوەكان، ناوی رەحمەتی كاك جەبار فەرمان بوو."
كاتێكیش ده‌ستی به‌ناوچه ئازادكراوه‌كاندا راده‌گاو بنكه‌یه‌كی ته‌ندروستی له گوندی"سه‌رگه‌ڵو" دروستده‌كات، ئه‌وجا به‌ڕوونی ئه‌وه‌ی له‌لا ئاشكرا ده‌بێ كه بۆچی جه‌بار فه‌رمان سه‌رنجی په‌رۆشی و دڵسۆزی خستووه‌ته‌سه‌ریان و ده‌یه‌وێت خزمه‌تیان بكات. له‌و ساڵانه‌داو به‌هۆی ئه‌وه‌ی كه هێزی پێشمه‌رگه خاوه‌نی بنكه‌یه‌كی ته‌ندروستی نه‌بووه‌و ئه‌وه‌ی له‌وه‌وپێش هه‌بووه ته‌نها پزیشكی گه‌ڕۆك بوون و تا ئاستێكی زۆر نه‌یانتوانیوه له‌ڕووی ته‌ندروستییه‌وه خزمه‌ت به‌برینداران به‌تایبه‌تی و پێشمه‌رگه‌و گوندنشینان بكه‌ن به‌شێوه‌یه‌كی گشتی، وای به‌چاكزانیوه ئه‌وه‌ی ئه‌وان وه‌كو بنكه‌ی ته‌ندروستی ده‌یانه‌وێ و پێویستیان پێیه‌تی بۆیان دابین بكات. گه‌واهی ئه‌وه‌شی بۆ ده‌دات كه ئه‌و پێش هه‌ر به‌رپرسێكی ئه‌وكات له یه‌كێتیدا هه‌نگاوی به‌ره‌و گه‌شه‌سه‌ندنی بنكه‌كه ناوه‌و ناشیه‌وێت ئه‌وه فه‌رامۆش بكات كه ئه‌و له په‌روه‌رده‌ی سیاسیشدا كه‌سێكی جددی بووه‌و ویستوویه‌تی گه‌شه‌ی ته‌واوی پێبداو له‌و رووه‌شه‌وه شۆڕه‌سوارێكی تری ئه‌و شۆڕشه بووه. دكتۆر فایه‌ق، ده‌ڵێت22:
"ساڵی ١٩٨٢- ١٩٨٣ كاتێك من پزیشكی مەڵبەندی دووی یەكێتی بووم، لە گوندی سەرگەڵو بنكەیەكی تەندروستیم دانا، ئەوكاتە كاك جەبار بەرپرسی رێكخراوی كۆمەڵە كۆڕەك بوو، لە گوندی هەڵەدن بارەگای رێكخراوی گوندی دانابوو. وەك بەرپرسیارێكی رێكخستنی كۆڕەك، كاك جەبار گرنگی زۆری بەكاروباری رێكخستن و پەروەردەی ئایدۆلۆژی دەدا، بەڵام لە هەمانكاتدا، پێش هەر سەركردەیەكی تری ئەوكاتەی یەكێتی و كۆمەڵە، گرنگی تەواوی بەكەرتی تەندروستی و خزمەتگوزاریی تەندروستی دەدا، رێزی لە پزیشكان و كارمەندانی تەندروستی دەگرت، دەرمان و پێداویستی پزیشكی بۆ نەخۆشخانەكان دابین دەكرد.
بەبێ ئەوەی ئەندامی مەڵبەند بێت، بەبێ ئەوەی نەخۆشخانە، یان مەڵبەند داوای لێبكەن، بە بەردەوامی لەڕێگەی رێكخستنی ناوشاری سلێمانییەوە دەرمان و پێداویستی تری نەخۆشخانەی بۆ نەخۆشخانەی سەرگەڵو دابیندەكرد، زۆربەی دەرمان و پێداویستییەكان لەڕێگەی كاك جەبار یاوەرەوە دەگەیشتە نەخۆشخانەی مەڵبەند لە سەرگەڵو، ئەوكات جەبار یاوەر ئەندامی كەرتی رێكخستنی دوكان بوو، بەرپرسیاری رێكخستنی پۆلی پێشمەرگەی مەڵبەند بوو.
رەحمەتی كاك جەبار فەرمان، نەك هەر لەڕێگەی رێكخستنی ناو شارەوە دەرمانی دابین دەكرد، لە هەمانكاتدا، چاودێری گەیشتنی دەرمان و پێداویستییەكانیشی دەكرد، من نەمزانیبوو لە یەكێ لە گوندەكانی نزیك شاری سلێمانی كەسێك خۆی كردبوو بەدكتورو ئەو دەرمانانەی لە شارەوە دەهاتن، دەستكاری دەكردو بڕێكی لای خۆی گلدەدایەوە، رەحمەتی بەو رەفتاری ئەو برادەرەی زانیبوو، رۆژێكیان پێشمەرگەیەك بەباری هێسترێكەوە هاتەلام بۆ سەرگەڵو، نامەیەكی دایە دەستم و وتی: ئەوە نامەی كاك جەبارە. كە نامەكەم خوێندەوە، نووسیبووی: وا دال فڵانم جل و دەرمان كردو شتەكانیم بۆ ناردیت.
كاك جەبار فەرمان زۆر بە تەنگ ئێش و ئازاری خەڵك و پێشمەرگەوە دەهات، ئەگەر بیزانیبایە لەهەر شوێنێك كەسێك پێویستی بە چارەسەری پزیشكی هەیە، ئاگاداری دەكردمەوە بچم بە دەمیەوە، منیش بەوپەری تواناوە بەدەمیانەوە دەچووم و داخوازییەكەی كاك جەبارم جێبەجێدەكرد."
دكتۆر فایه‌ق گوڵپی، وه‌ك پزیشكێكی پێشمه‌رگه، سه‌رسام بووه به‌و په‌رۆشی و به‌ده‌نگه‌وه‌هاتنه‌ی كه بۆ خه‌ڵك و پێشمه‌رگه هه‌یبووه. باس له نه‌خۆشكه‌وتنی ژنێك ده‌كات كه فه‌رمان ویستوویه‌تی ئه‌م ئاگاداربكاته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی گیانی نه‌كه‌وێته به‌رده‌م مه‌ترسی، وه‌كو به‌ڕوونی له‌سه‌ری دواین ئه‌و هه‌رخۆی به‌رامبه‌ر به‌پێشمه‌رگه به به‌رپرسیار نه‌زانیوه، ئه‌و خه‌ڵكه‌كه‌یشی به‌پێشمه‌رگه‌و كه‌سوكاری نزیكی خۆی زانیوه بۆیه له‌گه‌ڵ بوونی هه‌ر كێشه‌یه‌كدا رێگه‌چاره‌ی بۆ دۆزیوونه‌ته‌وه‌و چاره‌سه‌ری كردووه بۆیان. گوڵپی ده‌ڵێت23:
"لەشەوێكی زستانی ساڵی(١٩٨٣)دا، كاك جەبار لە گوندی هەڵەدنەوە، بەسواری هێسترێكەوەو بە نامەیەكەوە هاووڵاتییەكی ناردبو بۆلام، كە نامەكەم خوێندەوە، نووسیبووی: لە گوندی هەڵەدن ژنێك منداڵی دەبێت، دەڵین ئازاری زۆرە، بەڵكو لەگەڵ هەڵگری نامە بێیت و سەردانی بكەیت و دەرزی ئازاری بۆ بكەیت و هاوكاری بكەیت. ئەو پیاوەی لە گوندی هەڵەدنەوە هاتبوو هاوسەری ژنە دووگیانەكە بوو، منیش یەكسەر لەگەڵ ئەو پیاوە كە ناوی هەژار بوو بەرەو هەڵەدن بەڕێكەوتم، دوای جێبەجێكردنی كارەكەم شەو لە ماڵی كاك جەبار مامەوەو بۆ رۆژی دوایی گەڕامەوە بۆ سەرگەڵو.
جارێكی تر بە مەفرەزەیەك پێشمەرگەدا نامەیەكی بۆ نووسیبووم، داوای دەكرد سەردانی دوو پێشمەرگەی بریندار بكەم كە لە گوندی زێوێ بە برینداری دوور لە خزمەتگوزاریی پزیشكی مابوونەوە، لەگەڵ پێشمەرگەكاندا بە كۆڵیك دەرمانەوە بەپێ، لە سەرگەڵو بۆ ماوه‌ی(١٧) سەعات بەرەو زێوێ رۆیشتین. گەیشتینە لای بریندارەكان، بەوشێوەیە بەزووترین كات ئەركی خۆمم جێبەجێكردو داخوازییەكەی كاك جەبارم ئەنجامدا. لە بۆنەیەكی یەكێتیدا، دەربارەی كاك جەبار پرسیارم لە دكتۆر زریان و دكتۆر شوان و دكتۆر محەمەد ئەمین كرد، وتم من كاك جەبار بەیەك لەو سەركردانەی یەكێتی دەزانم كە زۆر پشتیوانی لە پزیشكان و خزمەتگوزاریی تەندروستی دەكات، ئێوە رەئیتان چۆنە؟ هەموویان لەیەككاتدا وتیان كاك جەبار لەگەڵ ئێمەشدا زۆر باشبووەو لە ئەنجامدانی كارەكانماندا هاوكاری كردووین، رەئی ئێمەش لەسەر كاك جەبار وەك تۆ وایە.
ساڵی ١٩٨٥ دوای دروستبوونەوەی شەڕی نێوان حكومەتی عیراق و یەكێتی، كاك جەبار بوو بە بەرپرسی مەڵبەندی یەكی یەكێتی، منیش بووم بە پزیشكی مەڵبەندی یەك، سەرەتا بنكەی تەندروستی مەڵبەند لە گوندێكی ناوچەی شارباژێر بوو، دوای ماوەیەك نەخۆشخانەمان گواستەوە بۆ گوندی سێوسێنانی ناوچەی قەره‌داخ، ئەوكاتەی كاك جەبار بەرپرسی مەڵبەند بوو، نەخۆم و نە نەخۆشخانە، هیچ گیروگرفتمان نەبوو، هەر پێویستییەكمان هەبایە بەزووترین كات بۆی جێبەجێدەكردین.
دوای ئەنفال و كیمیاباران، لە گوندی قاسمەڕەشی سەرسنوور، سەردانی كاك جەبارم كرد، لەوكاتەدا لە مەكتەبی سیاسی كاری دەكرد، داوامكرد پێناسێكی پیشمەرگایەتیم بۆ دروستبكات، پێناسەكەی بۆ كردم، سەیرم كرد پلەی حزبی بۆ دانەناوم، لە شوێنی پلە حزبییەكە نووسیویەتی دكتۆر، وتم كاك جەبار ئەی من لە حیزبدا پلەم نییە، بۆچی لەسەر پێناسەكەت پلەت بۆ دانەناوم، وتی: بەرزترین پلە دكتۆرییە تۆ دكتۆری بەرزترین پلەت هەیە، ئیتر من بێدەنگ بووم."
ئایا جه‌بار فه‌رمان "له نه‌بوونی بوونی" دروست ده‌كرد؟ زۆرێك له‌و كه‌سانه‌ی له خه‌باتی زیندان و له خه‌باتی پارتیزانیدا له‌گه‌ڵ فه‌رماندابوون، یاده‌وه‌ریی خۆیان له‌گه‌ڵیدا نووسیوه‌ته‌وه، هه‌ریه‌كه‌یان به‌پێی دووری و نزیكی خۆیان له‌گه‌ڵیدا باسی له‌سه‌رده‌كه‌ن، هه‌موویان له‌سه‌ر ئه‌وه كۆكبوون كه ئه‌و تێكۆشه‌ره فه‌رمانده‌یه‌كی كه‌م وێنه بووه‌و هاوشێوه‌یان له مێژووی سیاسیداو به‌سه‌د ساڵ جارێك دووباره ده‌بنه‌وه.
ئه‌وان ئه‌و راستییه چه‌ند باره‌ده‌كه‌نه‌وه بچوایه‌ته هه‌ر به‌ره‌یه‌كی شه‌ڕه‌وه ئه‌و به‌ره‌یه ورەیان بەرزدەبۆوە. كاتێك بیانووتایە كاك جەبار لە كوێیە؟ بیانووتایە لێرەیە، خەڵكی ئەو ناوچەیە هەستیان بەئارامی و ئاسایش دەكرد و دوژمنیش بەئاسانی نەیده‌توانی پەلاماری ئەو ناوچەیە بدات! یه‌كێك له كه‌سه نزیكه‌كانی كه له‌گه‌ڵیدا پێشمه‌رگه بووه باسی ئه‌و ساته‌مان بۆ ده‌كات كه بڕیار ده‌دات ده‌ستبه‌سه‌ر شارۆچكه‌ی قه‌ره‌داغدا بگرن و له دوژمن پاك بكرێته‌وه.
پێشمەرگەی دێرین و پارتیزان "حه‌مه پاریوڵه" باس له ورده‌كارییه‌كانی ئه‌و شه‌ڕه ده‌كات كه فه‌رمان به‌چ وره‌یه‌كی پۆڵاینه‌وه له‌گه‌ڵ پێشمه‌رگه‌كاندا په‌لامار ده‌ده‌ن، ده‌ڵێت24:
"لە ساڵی 1987 وابزانم مانگی چواربوو. كاك جەبار لە سەركردایەتییەوە خۆی گەیاندە قەرەداغ و كاك وەهاب سه‌رتیپی تیپی 31ی سلێمانیشی لەگەڵ خۆیدا هێنابوو. پاش سەردانی لایەنەكانی بەرەی كوردستانی لەو سەردانەدا بانگهێشتیانی كردبوو بۆ گرتنی ناحیەی قەرەداغ، وتبووی پێمباشە وەكو بەرەی كوردستانی ئەو ناحیەیه رزگاربكەین، ئەگینا من هەر ئەیگرم، ئەو لایه‌نانەی بەشداریان كرد. پارتی و حسك و شیوعی پاسۆك و بەسەرپەرشتی خودی فەرماندە جەبار. جگە لە یەكێتی، لایەنەكان هەریەكەو شوێنێكیان بۆ دیاری كرابوو. ئەو هێزانەی یەكێتیش بەشدارییان كردبوو ئەمانە بوون تیپی 33ی سورێن و كەرتی 2ی تیپی 51ی گەرمیان بەسەرپەرشتی سه‌رۆك، مام جەلال و كەرتی 2ی تیپی تایبەتی مەڵبەندی یەك بەسەرپەرشتی كاك سهاد كە خۆم پێشمەرگەی ئەو كەرتە بووم و بارەگای تیپی تایبەتی مەڵبەندی یەك بەسەرپەرشتی مەلا ئەحمەدی گەرمیان و دەستەی مەفرەزەكانی مەڵبەندی یەك و تیپی 31ی سلێمانی، كاتژمێر سفر دانرابوو لەماوەی چوار سەعاتدا ئەوه‌ی گرنگ بوو دەستبەسەریاگیرا‌و پاككرایەوە لە دامودەزگاكانی بەعس. زیانی دوژمن لەو شەڕە نزیكەی 100 دیل و دەیان كوژراوی جاش و سەرباز لەبەردەم هەڵمەتەكانی پێشمەرگە كەوتبوو دەیان پارچە چەك و تەقەمەنی كەوتە دەستی پێشمەرگەو تەپڵی سەركەوتن لە هەموو قۆڵەكان لێدرا. مونەزەمەكەی قەراغ بۆ لایەنێك دانرا، بەڵام نەیانتوانی بیگرن و گوێمان لێ بوو هاواریان ده‌كرد كاك جەبار بێتەهانایانەوە‌و هێزیان بۆ بنێرن، چونكە بۆمان ناگیرێ كاك جەباریش مەفرەزەیەكی تیپی 31ی سلێمانی ناردو لە ماوەی 10 دەقیقە دەستیان بەسەر مونەزەمەكەدا گرت."
ئاماده‌بوونی له‌هه‌رجێگایه‌ك به‌تایبه‌تی ئه‌و جێگایانه‌ی كه به‌ره‌ی شه‌ڕبوون و ئه‌و سه‌رپه‌رشتی كردوون، سه‌ركه‌وتنی تیادا به‌ده‌ستهاتووه، بوونی ئه‌و له‌به‌ره‌ی شه‌ڕدا زامنی هێشتنه‌وه‌ی پێشمه‌رگه بوو له‌ناو سه‌نگه‌ره‌كانی خۆیاندا و هه‌رگیز سه‌نگه‌ریان بۆ دوژمن چۆڵ نه‌كردووه! ئه‌و وره‌به‌خشییه‌ش هه‌روا له‌خۆڕا دروست نه‌بووه ئه‌گه‌ر فه‌رمانده‌كه‌یان فه‌رمانده‌یه‌كی به‌وره‌و لێزان و خاوه‌ن پلانی سه‌ربازیانه و دیسپلینی ره‌گداكوتاو له‌ناو هه‌ناوی خۆی و پێشمه‌رگه‌كانیدا نه‌بوایه، هه‌رگیز نه‌یده‌توانی سه‌ركه‌وتن له‌دوای سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ستبهێنێ.
سه‌رچاوه هه‌واڵگرییه‌كانی رژێمی دیكتاتۆری به‌عسیش ئه‌و زانیاریانه‌یان پشتڕاستكردبۆوه هه‌ر به‌ره‌یه‌كی شه‌ڕ فه‌رمان بیبردایه‌به‌ڕێوه ده‌یانزانی كه به‌ئاسانی ناشكێ و هه‌ربۆیه له ده‌مه‌ده‌می كۆتایی ساڵانی هه‌شتادا ده‌وڵه‌تی به‌عس چه‌كی قورس و قه‌ده‌غه‌كراو وه‌ك چه‌كی كیمیایی به‌كارده‌هێنا!
یه‌كێك له‌و پێشمه‌رگانه‌ی كه شانبه‌شانی جه‌بار فه‌رمان له شه‌ڕدا بووه‌و زانیاری له‌باره‌ی فه‌رمانده‌یی كردنییه‌وه ده‌زانی، ئه‌و راستیانه‌مان بۆ ده‌گێڕێته‌وه كه چ رۆڵه‌یه‌كی قاره‌مان بووه‌و سه‌رچاوه‌ی وره‌و خۆڕاگری بووه بۆ هێزی پێشمه‌رگه. ئه‌و به‌رپرسانه‌ی له‌سه‌رو به‌رپرسیارێتییه‌كانی فه‌رمانه‌وه بوون، ئه‌و راستیانه‌یان به‌ئاشكراو له كۆڕ و كۆبوونه‌وه‌ی فه‌رمانده سه‌ربازییه‌كاندا وتووه كه كوردو"ی.ن.ك" قه‌رزاری جه‌بار فه‌رمان-ن، كه هه‌میشه توانیوێتی سه‌ركه‌وتن له‌دوای سه‌ركه‌وتن مسۆگه‌ر بكات. ئه‌و پێشمه‌رگه‌یه ده‌ڵێت25:
"لەساڵی 1986 كاك جه‌بار گوازرایەوە بۆ دۆڵی جافایەتی كە بارەگاكانی سەركردایەتی لێبوو بۆ سەرپەرشتیكردنی شەڕەكانی قەیوان – ماوەت، كە زیاتر لە چوار مانگی خایاند‌و دیسان شەرەفی ئەوەم پێ بڕا كە زیاتر لەسێ مانگ 10و11و12/1986، لەو شەڕانە بەشداربووم و لە نزیكی كاك جەبارەوە بووم لەو جەبهەیە كە پێكهاتبوو لە دۆڵ بێشك، حه‌سه‌ن بەگ، وڵاغلو، قامیش، مالۆمە، برزوت كۆنە ورچ، كێوە رەش، گەڵاڵە، سەفرەو زەروون، ئاكۆ هەرزنە، بێتووش لەدیوی ئێران و رووبه‌ری شه‌ڕه‌كه بەدەیان كیلۆمەتر بوو. كاك جەبار وەك فەرماندەیەكی مەیدانی لێهاتوو ئازا بەهاوكاری پێشمەرگەكان توانی گەورەترین سەركەوتن بەدەستبهێنێ و بۆ ماوەی زیاتر لە چوار مانگ لەشەڕی جەبهەیی نابەرابەر هێزە زۆرو گەورەو پڕچەكەكانی دوژمن نەیانتوانی بستێك بێنەپێشەوە.
كاك جەبار فەرماندەیەك نەبوو لە دوورەوە ئەمر دەركات بەڵكو هەمیشە لە سەنگەری پێشمەرگەكان بوو لەپێشی پێشەوەی جەبهەكە‌و تەنانەت لەكاتی تۆپ و راجیمە باراندا زۆرێك له پێشمه‌رگه‌كان خۆیان بەزەویدا ئەدا یان ئەچوونە پەنایەك، بەڵام هەمیشە بەپێوە بوو گاڵتەی بەمەرگ و تۆپەكانی دوژمن دەهات و پیاوێكی هێندە ئازاو بەورە بوو لەهەر جەبهەیەك بوایە ورەو توانایەكی باشی دەبەخشیە پێشمەرگەو ئەژنۆی دوژمنانی دەشكاند.
شەوێكیان لە جەبهەی بالۆسدا بووین تۆپبارانێكی زۆر سەخت بوو كاك جەبار لەوێ نەبوو چووبوو بۆ بەرگەڵو بەكاری شۆڕش، كاك ئاوات قارەمانی كە فەرماندەی تیپی 55ی قەرەداغ و جێگری كاك جەبار بوو لە شه‌ڕه‌كە وتی: برادەران بەخوا كاك جەبار لێرە نییەو ورەم رووخاوە‌و كاتێك كاك جەبار لێرەبێت ورەم لە شاخی بالۆسە‌و گۆجاڕ بەرزترە. هەڵبەتە خۆشی پیاوێكی ئازابوو، بەڵام مەبەستی ئەوەبوو كاك جەبار لەهەركوێ بێت ورەبەخشە."
زۆرجار فه‌رمانده سه‌ربازییه‌كان به‌تایبه‌تی ئه‌م فه‌رمانده‌یه ئه‌وه‌مان به‌بیرده‌هێننه‌وه كه هه‌ڤاڵ"مام جه‌لال" هه‌روا له‌خۆڕا نازناوی ئازایه‌تی نابه‌خشێته هیچ فه‌رمانده‌یه‌ك ئه‌گه‌ر به‌مانای وشه فه‌رمانده‌ی ئازاو به‌دسپلین و كارامه نه‌بووبێتن، چه‌ندینجار به‌ڕێز مام جه‌لال ئه‌وه‌ی وتووه كه جه‌بار فه‌رمان "رجل مهمات الصعبە" پیاوی كارە سەختەكان و فیلەتەن-ە، ئه‌و پێشمه‌رگه‌یه ده‌ڵێت26:
"جەبار فەرمان بەدرێژایی تەمەنی پێشمەرگایەتی و فەرماندەییدا سەركەوتن لەدوای سەركەتنی بەدەستدەهێنا بەسەر دوژمنانی كوردو یەكێتیدا‌و جوانترین بەڵگەی ئەو كارانەش قسەكانی نەوشیروان مستەفایە كە لە ساڵی(1994) لە كۆبوونەوەیەكی فراوانی فەرماندەكانی هێزی پێشمەرگەی یەكێتیدا كردی وتی: هەڤاڵان، زۆربەتان باش دەزانن كە عیلاقەی من و جەبار فەرمان باش نییە، بەڵام بۆ مێژوو ئەم راستیانەتان پێدەڵێم كورد بەگشتی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بەتایبەتی قەرزاری جەبار فەرمانن و ئەگەر ئەو پیاوە نەبوایە ئەو سەركەوتنە گەورانە تۆمارنەدەكران، ناوی كۆمەڵێك لەو داستان و سەركەوتنانەی برد."
__________________
سەرچاوەکان
1- چاوپێكەوتنی رادیۆی مەڵبەندی سلێمانی - لەگەڵ جەبار فەرمان.
2- هه‌مان سه‌رچاوه‌ی پێشوو.
3- وتاری عیماد ئه‌حمه‌د بهناونیشانی "بۆ هاوڕێم جەبار فەرمان".
4- د. ئه‌رسه‌لان بایز، له‌وتارێكیدا كه له‌ڕۆژنامه‌ی "كوردستانی نوێ"دا، بڵاوكراوه‌ته‌وه، بهناونیشانی "فیله‌ته‌نه‌كه‌ی ی.ن.ك".
5- هه‌مان سه‌رچاوه‌ی پێشوو.
6- وتارێكی ملازم عومه‌ر، سیاسه‌تمه‌دارو ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی پێشووی "ی.ن.ك" بهناونیشانی "بیرەوەرییەكانم لەگەڵ هاوڕێم جەبار فەرمان".
7- وتاری فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر، ئه‌ندامى مه‌كته‌بی سیاسیی پێشووی ی.ن.ك، بهناونیشانی "هاوڕێم جەبار فەرمان".
8- هه‌مان سه‌رچاوه‌ی پێشوو.
9- وتاری عادل موراد، ئه‌ندامی ده‌سته‌ی دامه‌زرێنه‌ری "ی.ن.ك" له ساڵیادی "جه‌بار فه‌رمان"داو له نووسینێكیدا به‌ناوی "جه‌بار فه‌رمانی شۆڕه‌سوار".
10- بیره‌وه‌رییه‌كانی شاعیری ناودار "شێركۆ بێكه‌س" بهناونیشانی "نووسین به‌ئاوی خۆڵه‌مێش" به‌رگی یه‌كه‌م.
11- گیانگه‌ش، وه‌سفیه به‌نی وه‌یس، له نووسینێكیدا بۆ مه‌رگی فه‌رمان له‌ژێر ناونیشانی "سڵاو له یادت كاك جه‌بار".
12- وتاری، عیماد ئه‌حمه‌د، بهناونیشانی "ئۆغرت بەخێر، جەبار فەرمان رۆ... رۆ... جەبار فەرمانم رۆ..".
13- هه‌مان سه‌رچاوه‌ی پێشوو.
14- وتاری د. ئه‌رسه‌لان بایز، سه‌ردێڕی" فیله‌ته‌نه‌كه‌ی ی.ن.ك".
15- له ساڵیادی جه‌بار فه‌رماندا، فه‌رمانده، مەحمود سەنگاوی، وتاریكی بۆ نووسیوه سه‌ردێڕی "یادت بەخێر جەبار فەرمان، هەڤاڵ جەبار فەرمان، پێشمەرگەیەكی خاكی".
16- بیره‌وه‌ری، پێشڕه‌و ئیسماعیل.
17- وتاری، عه‌بدولڕه‌زاق شه‌ریف، له نووسینێكیدا بهناونیشانی "تەنیا بۆ مەرگ نەماندەویست".
18- له ژماره ( )ی ساڵی ( )ی رۆژنامه‌ی كوردستانی نوێدا، ریپۆرتاژێك لەبارەی، جەبار فەرمان-ه‌وه، سه‌ردێڕی خێزان و هاوڕێ و هاوسەنگەرانی لەبارەی لایەنەكانی ژیانی جەبار فەرمان-ه‌وه دەدوێن، ئاماده‌كردنی، هەڵكەوت زەنگەنە.
19- رۆژنامه‌نووس، ئاوات كۆكه‌یی له نووسینێكیدا كه له‌ڕۆژنامه‌ی "كوردستانی نوێ"دا، بڵاوكراوه‌ته‌وه بهناونیشانی "جەبار فەرمان، پێشمەرگە ورە بەخشەكە".
20- نامه‌كه‌ی هه‌ڤاڵ، مام جه‌لال، پارێزراوە.
21- له ئه‌كاونتی دكتۆر فایه‌ق گوڵپییه‌وه.
22- هه‌مان سه‌رچاوه‌ی پێشوو.
23- هه‌مان سه‌رچاوه‌ی پێشوو.
24- راپۆرتی رۆژنامه‌نووس، سه‌باح مه‌ولود، له‌سه‌ر جەبار فەرمان، سه‌ردێڕی "فیلەتەنەكەی یەكێتی".
25- وتاری (....................... ) سه‌ردێڕی "جەبار فەرمان كێوێك ورەو دەریایەكی ئازایەتی".
26- هه‌مان سه‌رچاوه‌ی پێشوو.
بابەتی زیاتر