عه‌بدوڵڵا سه‌نگاوی

تەرمی لاوێكی كەم تەمەن لەسەرتاتە شۆرێكە، بەپێی خوێندنەوەی دۆخی وێنەكە، بینەر لەوە تێدەگات ئەمە تەرمی پێشمەرگەیەكی شەهیدە، دیمەنەكە غەمگین و تاسهێنەرە، داخۆ دەبێت ئەو گەنجە خێرلەخۆنەدیوە كێ بێت؟ وابەبێ نازیی و دوور لە كەسوكار، تەرمە سارد و سڕەكەی كەوتووە.
ئەمە ئەو پرسیارانەبوو كە بۆ یەكەمجار ئەو وێنەیەم بینی و لەلام دروستبوو، چونكە هیچ زانیارییەكی لەبارەوە نەنووسرابوو، دووەمجار و نازانم چەندی دیكەش بەبێ زانیاری ئەو وێنەم دەبینی. سۆراخم كرد هیچم چنگ نەكەوت، بەڵام رێكەوت كاری خۆیكرد، لە فەیسبووك بەڕێز "دۆڵاكۆ رواندوزى" وێنەكەی دانابوو چەند زانیارییەكی كەم و گرنگیشی لەبارەوە بڵاوكردبۆوە، ئیدی هەرلەڕێگەی ئەوەوە ئەدرەسی سەرچاوەی زانیارییەكانم وەرگرت كە بەڕێز"سەردار شەڕكانی"یە و ئێستا لە هەندەران نیشتەجێیە.
سەردار شەڕكانی، پێشمەرگەی دێرین و هاوڕێی منداڵی و پێشمەرگایەتی و كاتی شەهیدبوونی ئەو لاوەیە كه‌ تەرمەكەی لەسەر تاتە شۆرەكە راكشاوە، دوای گەیاندنی مەبەستەكەم بە بەڕێز شەڕكانی، ئەویش جوامێرانە هاتەدەست و لە ئەنجامدا ئەم دیدارەی لێ بەرهەمهات.
ئەو تەرمە شەهید شوانە بێكەسه‌ یان شوانە هەولێرییە، بێكەسبوو، تەمەنی(12) ساڵ دەبێت كە دایكی دەمرێت و باوكی ژنی دووەم دەهێنێتەوە. ئیدی شوانە دەربەدەر دەبێت و لە تەمەنی(16) ساڵی دەبێتە پێشمەرگە، لە پێشمەرگایەتیش و لە شەهیدبوونیشییەوە تا ئێستاكە هیچ كەسێك نەهاتۆتە سۆراغی، نەخوشك نەبرا، نەدایك و نەخاڵ و مام و نە ئەوانیدی. بەڵام خالیدە رەشی فەرماندە، شوانە دەكات بەكوڕی خۆی، شوانەش باوكێكی میهرەبانی بۆ پەیدادەبێت و ماڵێكی دەبێت تیایدا بسرەوێت، بەڵام بەداخەوە، هەردووكیان پێكەوە لە شەڕێكی دژ بەڕژێمی بەعس، شەهیددەبن، لە تەنیشت یەكیشەوە، ئەسپەردەی خاكی دایك دەكرێن.
* كاك سەردار تۆ پێشتر شوانە هەولێریت دەناسی؟
- لە ساڵانی(1984و1985) هەردووكمان ماڵمان لە گەڕەكی"سێتاقان"ی هەولێر بوو، هاوڕێ و منداڵی یەك گەڕەك بووین.
* بۆچی پێیاندەوت بێكەس؟
- شوانە تەمەنی(12) ساڵ بوو كە دایكی كۆچی دواییكرد، باوكیشی ژنیهێنایەوە، ئەوە رێڕەوی ژیانی بەرەو خراپتر گۆڕی، باوەژنەكەی زۆر خراپبوو بۆی، بەكولەمەرگی ژیانی دەبردەسەر، زۆرجار لە كۆڵان و سەرجادەكان دەخەوت. باوكی لە نانەواخانە ئیشی دەكرد، شوانەی بردەلای خۆی و رۆژانە لە فڕن كاری پێدەكرد و شەوانەش هەرلەوێ دەخەوت و دەمایەوە، بۆیە من لەوكاتەوە لێی دابڕام و ئاگام لێی نەما.
* چۆن و لەكوێ یەكتان گرتەوە؟
- پێشمەرگەبووم لە كەرتی چواری شەهیدان تیپی(12)ی سۆران، ئێوارەیەكی ساڵی(1987) شەهید خالیدەڕەش كە فەرماندەی كەرتەكەمان بوو، لە بارەگای تیپەوە دەگەڕایەوە بارەگای كەرت، لە دوورەوە بینیم مێرد منداڵێكی لەگەڵدایە، كە نزیك بۆوە وتی: پێشمەرگەیەكی نوێم بۆ هێناون، منیش لێی چوومە پێش و بینیم شوانەیە، خێرا باوەشمان بەیەكتردا کردو یەكمان ماچ كرد، كاك خالید وتی: دیارە یەكتریش دەناسن، وتم: بەڵێ هاوڕێی گەڕەكین.
* شوانە نازناو بوو یان ناوی راستی ئەو بوو؟
- نازناو بوو، ناوە ئەسڵییەكەی"فەرهاد قادر مەحمود" بوو، ئیتر پەیوەندی نێوانمان تازە بۆوە، هەردووكمان سەڵت بووین بۆیە زیاتر لە بارەگای كەرت دەماینەوە، لە جەولەو گەڕانیشدا هەر بەیەكەوە بووین.
* چۆن زانیتان بێكەسە، كەس نەهات بۆ سەردانی؟
- نا كەس نەهات، ئەوكاتەی لە هەولێر بووین من نەمبینیبوو كە شوانە خوشك و براو خاڵ و مام و هیچ كەسێكی هەبێت، وەك وتم دایكی مردو خۆشی سەرگەردان كرا، بەڵام لە پێشمەرگایەتی كە یەكمانگرتەوە، چەندجارێك باسیدەكرد كە خوشكێكی هەیەو زۆری خۆشدەوێت، بەڵام ماوەیەكی زۆری پێچووە نەیدیوە و نازانێ چارەنوسی چییە، زۆر بەسۆزەوە باسیدەكرد، بەڵام حەیف كە هەرگیز هەواڵێكی ئەو خوشكەی چنگ نەكەوت و قەتیش نەیبینیەوە. ئیتر لە پێشمەرگایەتی بوو بەشوانە بێكەس و شوانە هەولێری. خالیدە ڕەش كە ماڵی لە گوندی"بنمێردە"ی ناوچەی ئاكۆیان- رواندوز بوو"ئێستا ئەو گوندە بۆتە ناحیە" خۆشی هەر خەڵكی ئەوێ بوو، رۆژێك لە كۆبوونەوەیەكدا كە زۆربەی خەڵكی گوندەكەو خزمەكانی ئامادەبوون، روویتێكردن و وتی: خزمینە، لە ئەمڕۆ بەدواوە شوانە كوڕی منەو داواكارم لێتان هەمووتان بەچاوی كوڕی من مامەڵەی لەگەڵدا بكەن.
شوانە زۆر دڵخۆشبوو بەوشێوە مامەڵەیەی شەهید خالید لەگەڵیدا، دەكرێت بڵێم دوای تێكچوونی شیرازەی خێزانیی شوانە، ئەو چەند مانگە خۆشترین ماوەی ژیانی بوو تا شەهید بوو، چونكە بەڕاستی كاك خالید پیاوێكی زۆر بە بەزەیی و مرۆڤ دۆستبوو، بۆ دڵدانەوەی شوانە زۆر تێكۆشاو كاری زۆری كرد تا ئەو كوڕە هەست بە بێكەسی و تەنیایی نەكات، هەروەك كوڕی خۆی خۆشیدەویست و نازی دەكێشا. شوانە لە پێشمەرگایەتی بۆی باسكردم كە چەند مانگێك چۆتە گوندەكانی دەشتی هەولێر و ویستوویەتی ببێت بە پێشمەرگە، بەڵام بەهۆی كەمی تەمەنییەوە وەرنەگیراوە، ئیتر بەناچاری لای مەڕداری گوندەكان بۆتە شوان، لەوێ ماوەتەوە و خۆی ژیاندووە، تا ئەوكاتەی خالیدە رەشی بینیوەو ئەویش وەریگرتووە و كردوویەتی بە پێشمەرگە لای خۆی.
* ئایا ئاگاداری شەهیدبوونی شوانەو چیرۆكی ئەم وێنەیە هەیت؟
- بەڵێ، مانگی(9ی ساڵی 1987) رژێمی بەعس لە چوارلاوە هێرشێكی فراوانی كردەسەر ناوچەی سماقوڵی كە بارەگای مەڵبەندی سێی"ی.ن.ك" لێبوو، جا بۆ ئەوەی فشاری دوژمن لەسەر سماقوڵی و دەوروبەری كەمبكرێتەوە، بە سەرپەرشتی راستەوخۆی شەهید حەسەن كوێستانی بڕیاری هێرشێكی گەورە درا بۆ پاككردنەوەی دۆڵی خانەقا. هێرشەكە لە شەوی(8/9/1987) دەستیپێكرد، ئێمە دیاریكراین بۆ دەستبەسەرداگرتنی بارەگای فەوجێكی جاش، ئەو رەبایەی بۆ ئێمە داندرابوو كە بیگرین دەیڕوانی بە سەر گوندی"رەژوكەریان"و دەوروبەری، گردێكی بەرزە و لە سەرەوە زۆر فراوانە، لەبەر ئەوە شارەزاكەمان ئامانجەكەی لێ تێكچوو، ماوەی(20) مەترێك مابوو بگەین، بەر لە سەعاتی سفر جاشەكان دەنگیانداین.
دیارە خۆیان قایم كردبوو و لێیانداین، هەموو ناوچەكە بەئاگری چەكی گەورەو بچوك رووناك بۆوەو كارلەكار ترازا، ئێمەش دوای ئاگربارانێكی سەختی ئاڕبیجی و بیكەیسی یەكەم هێرشمان كردەسەر دوژمن، زۆر نزیك بووبووینەوە، جاشەكان بەرگرییەكی بەهێزیانكرد، ئێمە كشاینەوە، بۆ جاری دووەم هێرشمانكردەوە و كەوتینەبەر رەتڵی نارنجۆكی دوژمن، من برینداربووم و كەوتم، بەڵام كاك خالید و شوانە هەرنەوەستان بەرەو پێشچوون، ئازایانە هەڵمەتیان بردو دوژمنیان ئاگر باران دەكرد، بەڵام سەد ئاخ ئەوانیش برینداربوون، ئیتر هەر ئەوەندە توانرا رزگار بكرێن و بەرەو گوندی دێگەڵە بەڕێكەوتین، كاك خالید لەڕێگەداو لەناو دەروازەی گوندی دەرگەڵە دواهەناسەیداو شەهیدبوو، تەرمەكەی بەڕێكرا بۆ گوندەكەی، من و شوانەش گەیەندراینە ماڵێكی گوندی دەرگەڵەو لەوێ دكتۆر یوسف كەوتە تەداویكردنمان.
دكتۆر یوسف لە بنەڕەتدا مزەمید بوو، خوشكەزای شەهیدی سەركردە ملازم سەید كەریم بوو، كادری سیاسی‌ بوو، خزمەتی زۆری پێشمەرگەی كردووەو فریای بریندارەكان دەكەوت. برینی شوانە زۆرسەخت بوو گولە‌یەك بەر كەلەكەی راستی كەوتبوو و لە چەپییەوە دەرچوو بوو، دكتۆر یوسف نەیزانی خوێن چۆتەوە ناوسكی، تووشی"نزیف داخلی"بوو. شوانە قسەیدەكردو سەرەتا تەندروستی زۆرباشبوو، گومانی مەترسی لێنەدەكرا، منیش باشبووم برینم هێندە سەخت نەبوو، بانگیان كردم بۆنانخواردن كە برنجی سوور بوو، نانم خواردو تۆزێكیشم برد بۆ شوانە، كەچی بینیم باری تەندروستی خراپ بووەو بەخێرایی بەرەو خراپتربوون دەڕوا، نەیتوانی برنجەكە بخوا، لە سەرەمەرگدا رووی تێكردم و وتی: كاكە سەردار توخوا ئەگەر مردم لە تەنیشت شەهید خالیدەوە بمنێژن. ئیتر چاوەكانی پڕبوون لە فرمێسك و دوای ئەو قسەیە، دوا هەناسەی هەڵكێشاو شەهید بوو.
ئیتر بەڕێكەوتین و شەو گەیشتینە گوندی"سەران"و تەرمی شوانە برایە مزگەوتەكەو بۆ سبەینێ لەوێ شۆردیان، ئەوسێ پێشمەرگەیەی لەوێنەكەدا دەردەكەون، لە قۆڵێكی هەمان شەڕدابوون و دەگەڕانەوە بۆ دۆڵی ئاكۆیان، ئیتر چوونەلای تەرمەكەی شوانەوە، لەو كاتەیا خوالێخۆشبوو"سەعید حەمە زیاد" ئەو وێنەیەی گرت و بنەماڵەكەی تا ئەمڕۆ پاراستوویانە.
بەداخەوە ئەو پێشمەرگانەش ساڵانی دواتر هەرسێكیان شەهیدبوون كە بریتین لە"دانیشتووەكە شەهید مستەفا، ناوەڕاست شەهید خاڵ حەمید، ئەوی تر شەهید شاهۆ" ئیتر لەسەر وەسیەتەكەی خۆی، تەرمی پیرۆزی شوانەمان بردەوەو لە تەنیشت شەهید خالیدەڕەش ناشتمان. ئەو شەوە هەموو دۆڵی خانەقا لە دوژمن پاككرایەوە.
* چیت هەیە لە كۆتایی چیرۆكی شوانەدا بیڵێی؟
- ئێستاشی لەگەڵدا بێت كەسوكاری دیار نییە، تەنانەت شەهیدانەشی بۆنەبڕاوەتەوە، ساڵانێك لەمەوبەر كوڕەكەی شەهید خالیدەڕەش بۆی باسكردم كەسێك چۆتە لایان و پێیوتوون باوكی شوانە مردووە، هەر ئەو كەسە وتوویەتی من خزمی شوانەم و داوای كردووە شەهیدانەكەی شوانە بۆ ئەو تەرخان بكرێت، بەڵام نەیتوانیوە بیسەلمێنێت و بەپێی یاساش شەهیدانە بۆ وارسی پلەیەك دە بڕدرێتەوە. سڵاو له‌ گیانی پیرۆزى شه‌هیدان.