هەندێ چەمكی مرۆیی هەن، لە رواڵەت و ساتی یەكەمی هەڵوێستدا وەك بەڵگەنەویست و نەگۆڕو وەك چەمكی سەرو مێژوو دەیانبینین. هاوڕێیەتی یەكێكە لەو چەمكانەی كە هەریەكەمان، لەژێر كاریگەریی میراتی كولتوری میللیدا بێت، یان بیروباوەڕە فەلسەفییەكان، یان تێكستە ئاینییەكان، یان بەشێوەی زگماك و رەمەكی، وای گریمانە دەكەین كە بریتییە لە یەكێك لە پێویستییە سایكۆلۆژی و سۆسیۆلۆژییەكانی مرۆڤ. هاوڕێكانمان نەبن، ناژین و دەكەوینە گۆشەگیری و خەمۆكییەوە، ئەوان نەبن كه هیوای چاكەمان بۆ دەخوازن و هیوای چاكەیان بۆ دەكەین وەك فەیلەسوفی هۆڵەندی سپینۆزا دەیڵێت، یان خەممان دەخۆن و لەخەمیانداین، یان وەك لەدەروونناسیدا هەیە، خۆبەخشانە دێن و پەیوەندییەكی ئینسانی و بارگاوی بە خۆشەویستی و متمانەو رێزمان لەگەڵدا ئاڵوگۆڕ دەكەن، هەرزوو دەمرین گەر ئەم مردنە حاڵەتێكی سیمبولیك و مەعنەوییش بێت.
 ئەرستۆی فەیلەسوف، لەم بارەیەوە، پۆلێنكارییەكی سەرنجڕاكێشی بۆ هاوڕێیەتی هەیە: هاوڕێیەتییەك كە بۆ بەدەستهێنانی قازانجێكە، هاوڕێیەتییەك كە بۆ دەسكەوتنی چێژە، هاوڕێیەتییەكیش كە بۆ ویستی چاكەیە. هەریەكەشیان تایبەتمەندییەكی خۆی هەیە. بەلای ئەرستۆوە ئەمەی دوایی باشترینیانە. لای ئەفلاتۆن -یش بریتییە لە پەیوەندییەكی خۆشەویستیی هاوبەشی نێوان من و ئەویتر، پرەنسیپی بنەڕەتیی ئەم پەیوەندییە ئەوەیە كە مرۆڤ لە دۆخێكی وجودیی نێوان چاكەو خراپەدا دەژی، چاكە كە كامڵبوونی رەهایە، خراپەش كە كەموكوڕییەكی رەها. چارەنووسی ئەم پەیوەندییەش گرێدەداتەوە بە دانایی و چوونیەكییەوە لە پێگەی كۆمەڵایەتی و چینایەتی. 
 جگە لەو نموونە سادانە، كەلەپوری هزری مرۆڤایەتی، ئەدەبیاتێكی زۆری لەم بارەیەوە بۆ بەجێهێشتووین. لە ئاینەكانیشدا هەروا. لە تێكستەكانی ئاینی ئیسلامدا یاوەرانی پەیامبەری خودا پایەیەكی بەرزو بەهەشتییان هەیە تەنانەت ئەگەر لە واقعدا ئەزموونەكان پڕبن لە شەڕی نێوان سەحابەو تەنانەت براكانیش بە زاراوە ئاینییەكە!. واتە چەمكەكە، هەمیشە وابەستەیە بە دۆخێكی هەڵاوێردو ئایدیاڵەوە، بەو چیرۆك و بەسەرهاتانەوە كە وێنە جوانەكانی هاوڕێیەتی لەنموونەی ئەزموونی چاكەو چاكەكاراندا كۆدەكەنەوە، بەڵام ئەگەر هەقیقەتی چەمكەكە لەواقعدا بپشكنرێت، ئەوا زۆرجار، بە دەگمەن نەبێت، شتێك نابینرێت جگە لە نائومێدی، شۆك، سوپرایزی تاڵ و تەنانەت ئازاری گەورەش. 
  ئەدەبیاتی گەلان پڕە لەو شاكارانەی كە ئاماژەیان تیایە بۆ نموونە بێشوومارەكانی ناپاكیی هاوڕێكان. دراماو فیلم و سینەماش لەجیهاندا هەروا. هەموو مەسەلەكەش ئەوەیە، هاوڕێیەتی، لەبنەڕەتداو بەتایبەتی لەم سەردەمە لە شارستانییەتی مرۆڤایەتی كە بوونەوەرەكان تیایدا لێواو لێون لە چاوچنۆكی، ئیرەیی، گزی و ساختەچێتی، هونەری دەمامكگۆڕین و هەلپەرستی و هتد.. مرۆڤیان لە ویستی چاكەو هاوڕێیەتی چاكەكارانە خستووە وەك ئەرستۆ وێنای دەكات. بە كورتی، ئێمە بە ئاشكرا لە دەورانی قەیرانی هاوڕێیەتیدا دەژین، پێویستیی زۆرمان بە رەخنەگرتن لە كولتورو ژیانی كۆمەڵایەتی و سیاسی و دۆخی دەروونی خۆمان و رەفتاری مرۆییمان هەیە، دەنا هاوڕێیەتییەكانمان دەبنە ئەویترە دۆزەخییەكەی سارتەر، بەڵام رەنگە بۆ هەریەكەمان لە ئەزموونی تایبەت و بەسەرهاتی جیاوازدا!.